ouderdom

Waarom gaat het leven sneller als je ouder wordt?

Gaat het leven echt steeds sneller of lijkt dat maar zo? In het informatietijdperk moeten we altijd en overal bereikbaar zijn en jakkeren we bellend en surfend van hot naar her. Daardoor krijgen we steeds minder tijd om te verlummelen. Of ‘slow time’ zoals de Noorse socioloog Eriksen het noemt. Het lijkt alsof iemand per ongeluk op de fast-forward-knop heeft gedrukt. Dit is waarom het leven sneller lijkt te gaan als je ouder wordt.

Dertig jaar geleden lieten de televisiezenders Nederland 1 en Nederland 2 bij technische storing een pauzemuziekje horen. Kijkers staarden rustig minutenlang naar een bloemstukje op het scherm. Nu zappen we al weg zodra het programmalogo begint te knipperen, het teken dat er een reclameblok aankomt. De afgelopen decennia heeft er een enorme versnelling van ons leven plaatsgevonden. Via onze telefoons krijgen we 24 uur per dag informatie tot ons en met een snelheid waar onze voorouders hoofdpijn van hadden gekregen. Kinderseries uit onze jeugd lijken in slow motion te worden afgespeeld in vergelijking met een willekeurige Netflix-serie. Niet alleen beeld, maar ook geluid is versneld. Zo is de gemiddelde spreeksnelheid sinds 1950 met meer dan 50 procent toegenomen. Onze manier van communiceren is sneller geworden. Vonden we twee decennia geleden e-mail een razendsnel medium, nu Appen we, en dan nog het liefst in emoji’s, afko’s of halve zinnen vol typfouten.

Verveling

We zijn meesters geworden in tijd besparen. We bellen vanuit de auto, laten onze boodschappen thuis bezorgen, staan nooit meer in de rij bij het reisbureau omdat we onze vakanties via internet boeken – als we op vakantie kunnen – en we ontvangen onze boarding pass op de telefoon. Computers moeten voortdurend vervangen worden omdat ze te traag worden voor wat wij er mee willen. We krijgen steeds meer apparaten die ons leven versnellen en toch houden we maar weinig tijd over. Dat we van verveling niet meer weten hoe we onze tijd moeten volmaken, dat is er voor de meeste niet meer bij.

Slow time

De Noorse sociaal antropoloog Thomas Hylland Eriksen omschrijft de versnelling van ons leven alsof we musici zijn geworden in een orkest dat opeens twee keer zo snel speelt. Eriksen noemt het een van de grote paradoxen van de informatierevolutie: ‘Hoe meer tijd we besparen, hoe minder tijd we over houden.’ Hij schreef het boek Tyranny of the moment. Daarin beschrijft hij hoe moderne technologie heeft geleid tot een groot tekort aan tijd. Er vindt steeds meer plaats in dezelfde hoeveelheid tijd waardoor er een tekort is aan wat hij ‘slow time’ noemt. Slow time is de tijd die je zelf kunt indelen, zonder gestoord te worden, zonder opgejaagd te worden en te kunnen nadenken in je eigen tempo.

Schermvrije dag

We krijgen zo’n overdosis informatie op ons af, dat we volgens hem alleen tijd kunnen winnen door ons af en toe af te schermen voor die informatie. Hij stelt daarom voor om een schermvrije dag in het leven te roepen om ons te herinneren aan het trage ritme dat het menselijk leven bepaalde voor de computer en de mobiele telefoon.

Winterslaap

De vraag is natuurlijk of zo’n schermvrije dag echt meer vrije tijd oplevert. Eriksen: ‘Het werkt alleen als we snappen waarom we het doen. We moeten beseffen dat de hoeveelheid informatie die op ons af komt een psychologisch probleem aan het worden is. Je merkt bijvoorbeeld dat als de computer crasht – wat helaas te weinig gebeurt tegenwoordig – dat je andere dingen gaat doen. Als er een grote stroomstoring is en niemand televisie kan kijken, gaan mensen meer praten, meer ruzie maken en met elkaar naar bed. Ze worden uit hun winterslaap wakker geschud.’

Boswandeling

Maar is het niet een achterhaalde gedachte dat vroeger alles beter was? Zijn we niet gewoon meegegaan in de versnelling van de tijd? Eriksen: ‘Het is waar dat onze hele maatschappij versneld is. Maar wat ik wil duidelijk maken is dat als we dingen die we langzaam zouden moeten doen snel doen je iets aan kwaliteit verliest. Er is maar een manier waarop je kunt leren nadenken en dat is langzaam. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor voedsel. Er is een enorm verschil tussen een mooie Serrano-ham die een jaar blijft hangen en een industrieel gemaakte ham waarbij zout water wordt geïnjecteerd om het proces te versnellen. Sommige dingen moeten en kunnen snel gebeuren, maar heel veel andere zaken in het leven hebben tijd nodig. Een boswandeling, vissen, liefdesrelaties, je kinderen, nadenken, boeken van je lievelingsschrijver lezen of naar klassieke muziek luisteren, om maar wat te noemen.”’

Burn-out

De tijd vertragen doe je volgens Eriksen ook door af en toe helemaal niets te doen. ‘Daarmee geef je je harde schijf – je hersenen – rust, zodat ze niet oververhit raken. In de natuurkunde zijn hitte en snelheid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe sneller iets beweegt, hoe warmer het wordt. Een burn-out is letterlijk oververhitting. Het is het gevolg van de krankzinnige snelheid waarop we ons huidige leven leiden. Als je even pauze neemt, zie je nieuwe mogelijkheden. Met ander woorden: luiheid is een voorwaarde voor creativiteit. Als alles om ons heen de hele tijd maar in beweging is, staan we zelf in feite met enorme snelheid stil. Er is geen tijd om indrukken te verwerken, om op nieuwe ideeën te komen, om te reflecteren en je verbeelding te gebruiken. Nietsdoen is natuurlijk een rekbaar begrip. Ik versta daar ook tuinieren onder, afwassen of languit op de bank liggen. Waar het om gaat is dat je iets op een langzaam tempo doet dat niet je volledige aandacht nodig heeft.’

Een veldje in de zon

We delen de tijd steeds efficiënter in en proppen onze tijd zo vol dat we geen tijd overhouden om op een veldje in de zon te gaan liggen. Waar halen we dan die volgens Eriksen zo belangrijke ‘slow time’ vandaan? Bestaat er een makkelijke manier om de tijd te vertragen?

Traag tikt de tijd

De inmiddels overleden Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks schreef hoe verveling de beste manier lijkt om de tijd te vertragen. Hij beschrijft hoe hij als kind de minuten zat te tellen als hij naar saaie onderwijzer zat te luisteren. Zelfs de secondewijzer tikte tergend traag. Zijn verklaring is dat er bij verveling geen ander bewustzijn is dan die van de tijd zelf. Iets wat iedereen die op een verlate trein – of nog erger: een ambulance – heeft moeten wachten zal herkennen. Verveling is volgens hem dan ook de beste manier om de tijd langzamer te doen laten gaan. Op een bankje in het park gaan zitten en een kwartier lang naar de wolken kijken en de tijd door je vingers te laten glippen.

De straten van onze jeugd

In zijn boek Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, trekt bijzonder hoogleraar psychologie Douwe Draaisma een vergelijking met de straten uit onze jeugd. Die zijn altijd kleiner dan we ons herinneren. Doet je geheugen hetzelfde met de tijd van je jeugd? vraagt Draaisma zich af. Helemaal zeker weten zullen we het nooit, want je kunt wel terugkeren naar de straten van je jeugd, maar niet meer naar de tijd van toen.

Een van de redenen waarom het leven sneller lijkt te gaan naarmate je ouder wordt is omdat een jaar voor een kind van tien een tiende van zijn leven is, waar het voor een zeventigjarige slechts een fractie van zijn leven is. We kijken dus met een andere bril naar het leven dan toen we jong waren. En daardoor lijkt de tijd ook anders te verlopen dan toen we jong waren. Tijd is niet iets dat je had of dat je kwijt bent. Het is het moment waar je in leeft. Je kunt je laten meevoeren door de stroming of je kunt zwemmen.

Tekst: Manon Sikkel, Beeld Getty Images

Leestip

Schermafbeelding 2021 05 21 Om 14.48.31

Lees ook:

Hoe kun je gelukkiger zijn in deze roerige tijden?

Geboorteseizoen beïnvloedt biologische klok