Van koffie tot vruchtensap: dít zegt je drinkgedrag over je gezondheid

3 november 2020

Je eet gezond en zeker niet te veel. Toch ben je niet happy met je gezondheid of gewicht. Heb je jezelf al eens de vraag gesteld: drink ik wel gezond?

Niet alleen voeding heeft invloed op je gewicht en je gezondheid, ook je drinkgedrag telt mee. De drankjes die je op een dag wegtikt, kunnen effect hebben op hoe je je voelt en of je nog in je broek past. Zonder dat je het in de gaten hebt, kun je via enkele glazen veel calorieën en ongezonde voedingsstoffen binnenkrijgen. Zonde van je gezonde eetpatroon! Tijd dus voor een check: welke drankjes zijn nou goed voor je en welke zijn minder gezond?

Lees ook: ‘11 redenen om gemberwater of -thee te drinken‘

Aanvullen maar

Drinken heeft twee doelen: enerzijds reguleer je je vochthuishouding ermee, aan de andere kant levert drinken bepaalde stoffen aan je lichaam. Marianne Geleijnse is hoogleraar voeding en hart- en vaatziekten aan de Wageningen Universiteit.

Volgens haar kun je door voldoende en gezond te drinken niet alleen uitdroging voorkomen, maar ook de kans op aandoeningen als hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht verkleinen.

Geleijnse: “Voor een gezonde vochthuishouding heb je gemiddeld zo’n anderhalve tot twee liter vocht op een dag nodig. Je lichaam verliest vocht door te ademen, toiletbezoeken, zweten, enzovoort.” Om dit aan te vullen, is het dus belangrijk dat je voldoende drinkt. “Het eerste signaal dat je lichaam niet genoeg vocht binnenkrijgt, is dat je minder gaat plassen”, vertelt Geleijnse. “Als het vochttekort langere tijd duurt, begin je langzaam uit te drogen. Steeds meer, tot je symptomen krijgt. Je gaat je suf voelen, je huid wordt minder elastisch. Zeker bij intensief sporten of bij warm weer is drinken extra belangrijk. Dan verlies je namelijk nog sneller vocht.”

Water, koffie, thee

Het is duidelijk dat vocht van levensbelang is voor een gezond lichaam. Maar wat is nou gezond om te drinken en wat niet?

Grote kans dat je denkt dat water de beste keuze is. Maar is dat ook zo? Geleijnse: “Het is niet nodig om alleen water te drinken. Alle dranken tellen mee, want overal zit vocht in.” Volgens haar is water zeker gezond, omdat het laag is in calorieën, en dat is gunstig omdat veel mensen kampen met overgewicht. Daarnaast bevat water geen ongunstige stoffen als suikers.

Maar water bevat volgens Geleijnse óók geen stoffen waar je lichaam echt iets aan heeft. Water is neutraal; koffie en thee daarentegen zijn plantaardige producten die bioactieve stoffen bevatten en nuttig zijn. Geleijnse: “Als je koffie of thee drinkt, krijg je naast vocht ook extra gezonde voedingsstoffen binnen. In koffie en thee zitten polyfenolen, dit zijn stoffen die goed kunnen zijn voor je bloedvaten of kunnen beschermen tegen diabetes.”

Ga voor een filter

Ook de Gezondheidsraad noemt koffie en thee gezonde dranken. Volgens Geleijnse zijn drie tot zes kopjes koffie of thee per dag een prima keuze. Wel moet je er bij koffie op letten dat het gefilterde koffie is, uit een apparaat met een papieren filter. “Koffie uit de percolator of een espressoapparaat is minder gezond, omdat er vetachtige stoffen in zitten die je met een apparaat zonder filter niet opvangt. Als je die stoffen binnenkrijgt, neemt de kans op een verhoogd cholesterol toe. Al gaat het maar om kleine hoeveelheden. Je kunt koffie en thee natuurlijk zelf wel heel ongezond maken, door er suiker en slechte soorten melkpoeder in te doen. Vooral zwarte koffie of gewone thee tellen mee als gezonde dranken.”

Over koffie en thee gaan ook negatieve verhalen de ronde, zo zouden ze vochtafdrijvend of verstoppend werken. Onzin, volgens Geleijnse: “Cafeïne in koffie en thee prikkelt je blaas een beetje, waardoor je sneller naar het toilet moet. Maar je verliest er niet meer vocht door en ze drogen je ook niet uit.” Ook voor een overdosis cafeïne hoef je niet bang te zijn, aldus Geleijnse. “Je kunt wel last krijgen van cafeïne, want niet alle mensen breken het even snel af. Mensen die langer met cafeïne in hun bloed rondlopen, kunnen overprikkeld raken. Ze kunnen zich gejaagd voelen of slecht in slaap komen.”

Bij hoeveel kopjes koffie of thee dit effect optreedt, verschilt per persoon. Maar slecht voor je gezondheid is cafeïne volgens de hoogleraar niet. “Thee bevat minder cafeïne, zo’n 30 mg per kopje tegenover 80 mg in koffie. Sommige mensen willen geen koffie drinken voor het slapengaan en zetten daarom thee. Maar met een paar koppen krijg je evenveel cafeïne binnen.”

Fruit- en frisdrank

Hoe zit het met vruchtensappen? Geleijnse: “Het is beter om fruit gewoon uit de hand te eten. Fruitsappen zijn rijk aan suiker en het zijn snelle calorieën. Ze werken ook niet zo verzadigend. Als je het fruit zelf eet, heeft je lichaam in elk geval nog werk aan kauwen, de vezels verteren, enzovoort. Daardoor eet je er minder snel veel van, wat uiteindelijk beter is voor je lichaamsgewicht.”

Volgens Geleijnse vallen veel vruchtensappen, vers of niet vers, in de categorie frisdranken, en die zijn niet gezond. Of er nog verschil zit in gewone en lightdranken? Geleijnse: “Het is beter om de lightfrisdranken te nemen. Dan krijg je alle toegevoegde suikers, die bijdragen aan de kans op obesitas en diabetes, niet binnen. Hoe zit het dan met de suikervervangende stof aspartaam? “Er zijn nooit aanwijzingen gevonden dat aspartaam ongezond is”, zegt Geleijnse. “We zien in langetermijnonderzoeken nergens terug dat mensen die lightfrisdranken drinken kanker of andere aandoeningen krijgen.”

Goed om te weten: lightfrisdranken bevatten, net als gewone frisdranken wel zuren. Die zuren kunnen zorgen voor tanderosie. Dat wil zeggen dat je tandglazuur oplost.

Elke dag een wijntje?

Tot slot: is dat glas rode wijn nou wel of niet gezond voor je bloedvaten? Geleijnse: “Vroeger werd gedacht dat elke dag een glaasje rode wijn drinken het risico op harten vaatziekten zou verkleinen. Inmiddels weten we: het wijntje dat goed zou zijn voor je hart, verhoogt wel het risico op borstkanker.” Geleijnses advies: “Drink niet als je nooit hebt gedronken. Deed je dit al wel, neem dan een goed glas wijn (of bier), maar houd het er bij één.”

Liever geen energiedrankjes

Energiedrankjes leveren veel nutteloze calorieën. Er zitten volgens Geleijnse vooral veel suikers in. De stoot cafeïne doet voor je gezondheid ook niets bijzonders. “Je bent wat extra alert, dat kan een voordeel zijn als je je moet concentreren. Maar dat effect is kortdurend, op lange termijn doet een energiedrankje niets voor je.”

Sommige drankjes kunnen door een grote hoeveelheid oppeppende middelen zelfs gevaarlijk zijn. “Kijk daarom altijd op het etiket wat er nu eigenlijk precies allemaal in zo’n blikje zit.”

Sporten en drinken

Sport je intensief, dan kun je het best naast vocht ook zouten aanvullen. Daar zijn isotone sportdranken geschikt voor. De koolhydraten in deze dranken kunnen volgens het Voedingscentrum relatief snel worden opgenomen, je gebruikt ze meteen tijdens het sporten. Een basic sportactiviteit kan je lichaam volgens Geleijnse prima doen op water, koffie of thee. “Extra drinken is wel verstandig”, zegt ze. “Je zweet meer, dus kun je dat het best aanvullen met wat water.”

Plat of bubbels?

Wat is gezonder? Water met of zonder koolzuur? Onderzoekers van de Palestijnse Birzeit Universiteit ontdekten dat water met koolzuur je hongerhormoon kan triggeren. Je gaat er meer door eten, maar het water zelf is even gezond als water zonder bubbels. Het is volgens Britse onderzoekers trouwens een fabeltje dat koolzuur in bruisend mineraalwater je tandglazuur kan aantasten als je er veel van drinkt.

Minder cafeïne?

Zwarte thee en groene thee bevatten ongeveer evenveel cafeïne (30 mg per kopje). Wil je matigen met cafeïne, drink dan kruidenthee. Die bevat geen cafeïne, omdat er geen blaadjes van de theeplant in zitten. Kruidenthee is een aftreksel van gedroogde planten, kruiden en/of specerijen, zoals rooibos of kamille.

Bron: Santé archief, tekst: Loes van de Mosselaar