Wat is lipoedeem?

23 februari 2024

Vetweefsel dat ongelijk verdeeld is over het lichaam. Lipoedeem kan ontzettend lastig, pijnlijk en vermoeiend zijn. Dit is het en kan het behandeld worden?

Een op de tien vrouwen heeft last van de chronische aandoening lipoedeem. Pijn en vermoeidheid is voor hen dagelijkse kost. Helaas is de diagnose lastig vast te stellen en worden klachten vaak verward met andere aandoeningen.

Wat is lipoedeem precies?

Gezondheidswetenschapper Lise Maren Kloosterman doet promotieonderzoek naar de diagnostiek en behandeling van lipoedeem aan de Hanzehogeschool Groningen. “Lipoedeem is een aandoening waarbij het vetweefsel ongelijk verdeeld is over het lichaam; er is met name vetzwelling in beide benen en soms ook in beide armen. Hierdoor kun je pijn en een zwaar en vermoeid gevoel hebben in je benen en armen. Ook aanraking en druk op je huid kunnen pijnlijk aanvoelen. Deze pijnklachten en vermoeidheid zorgen ervoor dat veel vrouwen met lipoedeem in hun dagelijks leven belemmerd worden. Wandelen, traplopen, fietsen; dat kan allemaal moeilijk en pijnlijk zijn.”

Hoe weet je of je lipoedeem hebt?

“Er is geen bloedtest of scan waaruit blijkt dat je lipoedeem hebt. Artsen beoordelen dit op basis van ‘klinische bevindingen’. Zo kijken ze bijvoorbeeld hoe het vetweefsel verdeeld is over je lichaam en of je last hebt van drukpijn. Ook proberen ze uit te sluiten dat het wellicht om andere aandoeningen gaat. Het is dus nog best lastig om de diagnose lipoedeem te stellen en helaas leidt deze onduidelijkheid er vaak toe dat vrouwen lang, onterecht en verkeerd worden behandeld. Ook wordt lipoedeem vaak verward met aandoeningen die erop lijken, bijvoorbeeld met obesitas of lymfoedeem.

De naam lipoedeem doet vermoeden dat, net als bij lymfoedeem, vocht een grote rol speelt, maar dat is niet het geval. Lipoedeem veroorzaakt geen vocht in de benen. Er kan wel sprake zijn van vocht rondom de enkels, maar dat is vaak een gevolg van het feit dat de patiënt door de pijnklachten weinig beweegt of door obesitas. Zo’n tachtig procent van de vrouwen met lipoedeem heeft namelijk overgewicht. Ook dat maakt het zo lastig om de diagnose te stellen, want bij obesitas is er sprake van meer vetweefsel over het gehele lichaam en daardoor valt lipoedeem minder op. Door al deze onduidelijkheden weten we niet precies hoeveel vrouwen lipoedeem hebben en dus hoe vaak deze aandoening voorkomt.”

Lees ook: Houd jij veel vocht vast? Deze aanpassing in je eetpatroon helpt

Hoe ontstaat deze aandoening?

“Dat weten we helaas nog niet. Lipoedeem komt vrijwel alleen voor bij vrouwen en de problemen ontstaan vaak tijdens de puberteit, maar in sommige gevallen ook rondom de zwangerschap of menopauze. Verandering in de hormonen lijkt dus een rol te spelen in dit verhaal, maar dat is nog niet bevestigd. Er is tot op heden geen kennis beschikbaar over eventuele risico- factoren om lipoedeem te krijgen. Ook over erfelijkheid is nog veel onduidelijk. Daar wordt nu veel onderzoek naar gedaan, omdat we zien dat het vaker bij meerdere personen binnen één familie voorkomt. Pijnklachten die bij lipoedeem horen, lijken te ontstaan door laaggradige ontstekingen in het vetweefsel. Ook langdurige stress lijkt de klachten te verergeren.”

Hoe kan lipoedeem worden behandeld?

“Lipoedeem is een chronische aandoening en kan daarom niet genezen worden. De behandeling richt zich vooral op het verminderen van de pijnklachten en beperkingen in het dagelijks functioneren. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan het leren omgaan met deze chronische aandoening, want er is helaas geen snelle behandeling beschikbaar voor pijn- vermindering. Wel ervaren sommige vrouwen compressie – door bijvoorbeeld elastische kousen of broeken te dragen – als pijndempend. Het dragen van kousen kan ook helpen om makkelijker te bewegen en wrijving van de huid te voorkomen.

Liposuctie

Een meer ingrijpende behandeling is liposuctie, waarbij het vetweefsel operatief wordt verwijderd. Liposuctie wordt alleen gedaan onder strikte voorwaarden, zoals bij aanhoudende klachten ondanks adequate therapie, grote problemen in het dagelijks functioneren en een stabiel gewicht gedurende minimaal twaalf maanden. Het Zorginstituut Nederland beschouwt liposuctie bij lipoedeem alleen nog als een onvoldoende bewezen effectieve behandeling en wordt daarom nog niet door zorgverzekeraars vergoed. De aanpak van lipoedeem is zo holistisch mogelijk, waarbij ook aandacht wordt besteed aan het overdragen van kennis over deze aandoening en het informeren over de rol van een gezonde leefstijl, met als doel dat vrouwen met lipoedeem zelf de regie kunnen nemen over hun gezondheid wat betreft hun aandoening.”

Lees ook: Diëtist legt uit: deze invloed heeft slaap op je gewicht

In hoeverre speelt die gezonde leefstijl een rol bij lipoedeem?

“Er wordt weleens gezegd dat lipoedeem verergert in de loop van de tijd, maar dat is niet het geval. Het is op zichzelf geen progressieve aandoening. Maar kom je in gewicht aan, dan kan het lipoedeem ook verergeren. Omdat de diagnose vaak laat wordt gesteld, hebben vrouwen meestal zelf al veel pogingen gedaan om gewicht te verliezen door allerlei diëten te volgen, waardoor jojoën van het gewicht veel voorkomt.

Diëten geeft een verhoogd risico op toename van je gewicht op lange termijn en dat is dus iets wat je graag wilt vermijden.Het is daarom heel belangrijk om je gewicht stabiel te houden door voldoende fysiek actief te zijn en een gezond voedingspatroon te hebben. Voldoende bewegen en goed eten helpen je ook om zowel fysiek als mentaal beter in je vel te zitten. Let op: het gaat hierbij om gezonde en complete voeding, dus zeker niet om diëten. Voldoende beweging helpt overigens ook bij pijnvermindering.”

Tip van de redactie:

Ontdek een levensveranderend pad met Eet Beweeg Slaap. Dit boek biedt een krachtige formule voor een betere balans tussen eten, bewegen en slapen, leidend tot meer energie en een gezonder leven. Durf je de uitdaging aan? Voor meer informatie klik op onderstaande button.

TEKST MARA RUIJTER
BEELD GETTY IMAGES