Mara kreeg een nierziekte en moest stoppen met zout eten

7 november 2023

Toen journalist Mara (31) vier jaar geleden een nierziekte kreeg, was ze genoodzaakt haar eetpatroon om te gooien en zout zo veel mogelijk uit haar dieet te schrappen. Maar weinig zout eten blijkt nog behoorlijk lastig.

Bij nierproblemen wordt aangeraden om keukenzoutconsumptie zo veel mogelijk te beperken. Maar ook als je gezonde nieren hebt, is het belangrijk om maximaal 6 gram zout per dag te eten. Liefst nog veel minder, want je lichaam heeft met 1 gram eigenlijk al voldoende. “Je lichaam heeft een klein beetje zout nodig om de vochthuishouding op peil te houden”, legt Liffert Vogt, hoogleraar Nierziekten bij AmsterdamUMC uit. “Wanneer je te veel binnenkrijgt, krijgen je nieren constant het seintje om vocht vast te houden, waardoor er veel druk op de nieren komt te staan. Dit kan voor allerlei nierproblemen zorgen. Ook je bloedvaten trekken meer samen. Je bloeddruk kan flink stijgen en dit kan ook voor hart- en vaatziekten zorgen.”

Chronische nierziekte

Vier jaar geleden kreeg ik IgA-nefropathie: een chronische nierziekte die bij 1 op de 50.000 mensen in Nederland voorkomt. Mijn bloeddruk schoot omhoog en ik verloor veel eiwitten via mijn urine. Door een foutje in mijn immuunsysteem waren mijn nierfilters namelijk ontstoken en beschadigd. Ik kreeg medicijnen om de bloeddruk te verlagen, om daarmee de druk op de nieren te verminderen. Ook kreeg ik het advies om op mijn zoutgehalte te letten. Appeltje-eitje, dacht ik, want ik voegde immers nooit zout toe aan mijn eten, op een gekookt eitje na. Maar wat blijkt: bijna iedereen eet te zout. Maar liefst 85 procent van de Nederlanders krijgt meer dan de maximaal aanbevolen 6 gram zout per dag binnen, en ruim driekwart van die mensen is zich daar helemaal niet bewust van. Ook ik niet. Ik at over het algemeen altijd heel gezond. ’s Ochtends meestal een kommetje havermout met fruit, ’s middags vaak crackers met hummus en een groentesoepje en ’s avonds een lekkere curry of pasta. Het zoutvaatje was in mijn keuken niet te vinden. Niks mis mee zou je dus zeggen, maar toch moest ik sinds de diagnose mijn eetpatroon flink omgooien vanwege het zoutgehalte.

Lees ook: alles over jeuk en wat je er tegen kunt doen

Zoutgehalte

Hoe komt het dat we zo makkelijk over die adviesgrens heen gaan en hier helemaal niet bewust van zijn? “Slechts twintig procent van het zout dat we binnenkrijgen, voegen we zelf toe. Het overgrote deel, wel tachtig procent van het zout dat we consumeren, krijgen we binnen via gekochte voedingsmiddelen”, vertelt Manon Tjoa van de Nierstichting. Bij zoute producten wordt vaak aan snacks als chips gedacht. “Maar bijna overal zit zout in, dat weten veel mensen niet. Als je dagelijks vier of vijf boterhammen met kaas eet, gaat het al heel rap met je zoutinname.”

Zout en vet

Uit de cijfers van de Nierstichting blijkt ook dat we bij elke maaltijd (veel) zout binnenkrijgen: 33 procent bij het ontbijt plus tussendoortjes, 31 procent bij de lunch en 36 procent bij de warme maaltijd. Een belegde boterham, pasta met pesto uit een potje of zelfs een cappuccino met haver- melk: overal zit zout in. Mijn crackers met hummus? Crackers bevatten zout, en kant- en-klare hummus uit de supermarkt zit niet eens in de Schijf van Vijf vanwege het hoge zout- en vetgehalte. Tel daar de groente- soep mét zout bouillonblokje en het curry-gerecht mét zoute sojasaus en sambal bij op, en je zit al snel aan de dagelijkse zout-taks. “De opmerking ‘ik eet niet veel zout want ik voeg het nooit toe aan mijn eten’ hoor ik heel vaak, ook in mijn spreekkamer”, vertelt hoogleraar Vogt. “Maar ondanks dat je het zelf niet toevoegt, krijg je vaak alsnog te veel binnen.”

Meer dan 8 gram per dag

Het resultaat is te zien in een rapport van het RIVM vorig jaar, waarin werd gekeken naar mannen en vrouwen tussen 31 en 50 jaar in het noorden van het land. De helft van de mannen krijgt ruim 11 gram zout per dag binnen en bij de helft van de vrouwen is dit meer dan 8 gram. Momenteel hebben ongeveer 1,7 miljoen Nederlanders chronische nierschade, zo’n 10 procent van de bevolking. 2,8 miljoen Nederlanders hebben een hoge bloeddruk, en bij 1 op de 5 leidt dit tot nierproblemen. En deze aantallen nemen toe: “De verwachting is dat in 2040 nierproblemen doodsoorzaak nummer vijf zullen zijn”, zegt Tjoa.

Probleem in de supermarkt

Een groot deel van het probleem ligt bij de producten in de supermarkt. Daarom is vorig jaar de Nationale Aanpak Productverbetering van de Rijksoverheid gestart. Daarmee moeten fabrikanten aangestuurd worden om minder zout, suiker en verzadigd vet aan de producten toe te voegen. Maar of het ook tot verandering gaat komen, moeten we nog afwachten. “Al jaren wordt fabrikanten gevraagd om te matigen, maar er gebeurde nooit iets. De tijd van vrijblijvendheid is wat ons betreft voorbij, er zijn stevige maat- regelen nodig”, zegt Tjoa. “De bakkers laten zien dat het kan. Sinds 2009 is er een maximum voor zout in brood in de wet vastgelegd. In de laatste jaren is de hoeveelheid in brood stapsgewijs omlaaggegaan, en daar heeft niemand iets van gemerkt.”

Kleine stapjes naar minder zout

Wil je minder zout gaan eten, dan adviseert Tjoa om het in kleine stapjes aan te pakken. “Dan hoef je niet alles radicaal te veranderen en raak je er makkelijker aan gewend om anders te eten.” Zelf begon ik eerst met het aanpassen van mijn ontbijt en lunch. Die zoute supermarkthummus werd ingeruild voor zelfgemaakte, de pot pindakaas werd vervangen door 100% pure pindapasta (lekker met plakjes banaan) en ook avocado, eieren, tomaat en aardbeien werden als broodbeleg geïntroduceerd.

Lees ook: waarom wandelen in het bos zo goed voor je is

Ik ontdekte producten als zoutloze rijstwafels, bouillonblokjes en ketjap, waardoor het aanpassen van mijn maaltijden een stuk eenvoudiger werd. En sauzen en dressings maken we zelf, met verse kruiden. Dat adviseren ook de twee deskundigen: “Laat kant-en-klare pakjes en zakjes staan en kook zo veel mogelijk zelf”, tipt Vogt. En eet veel groenten en fruit. Die zijn nietalleen zoutloos en heel gezond vanwege de vitaminen, ze bevatten ook veel kalium. “Kalium heeft een beschermend effect voor je nieren, het gaat de negatieve effecten van te veel zout tegen.”

Nieuw eetpatroon

Mijn nieuwe eetpatroon vraagt wat meer plannen en denkwerk vooraf. Een dag naar kantoor? Dan maak ik ’s avonds alvast de hummus. Koken duurt iets langer, want in plaats van kant-en-klare pesto te gebruiken, maak ik het nu zelf met verse basilicum en walnoten. Soms lastig, maar het heeft wel degelijk nut. Een zoutreductie van 5 procent – dat is nog geen halve gram zout per persoon – zou in Nederland ruim 65.000 extra gezonde levensjaren kunnen opleveren en een kostenbesparing van 217 miljoen euro per jaar, blijkt uit cijfers van de Nierstichting.

“Houd je je aan het maximum van zes gram per dag, dan kan de bloeddruk van gezonde mensen met zo’n 2 mmHg dalen”, aldus Vogt. “Voor mensen met een hoge bloeddruk of nierziekte kan dat een nog veel groter effect hebben. Ga je van een westers dieet met veel zout naar een dieet met de geadviseerde hoeveelheid zout, dan kan je bloeddruk met 10 tot 30 mmHg dalen. Dat kan één of twee bloeddrukpillen schelen! Ook de hoeveelheid eiwitten die nierpatiënten lekken in hun urine, als gevolg van nierproblemen, kan met zo’n dertig procent dalen.”

Lees ook: 10 kilo afvallen dieetschema

Betere nierwaardes

En dat blijkt: ook in mijn geval zorgde het ervoor, in combinatie met veel beweging en ontspanning, dat mijn bloeddruk daalde,
ik veel minder eiwitten lek en dat mijn nieren beter kunnen functioneren. Ik voel me veel fitter en energieker, en ik ben minder afhankelijk van medicijnen geworden. Daar sta ik graag wat langer voor in de keuken.

Tekst Santé Magazine Mara Ruijters, beeld GettyImages

Tip van de redactie

Karin Luiten wil mensen lekker laten eten zónder pakjes en zakjes. Wereldgerechten, we zijn er allemaal dol op. Waarom altijd aardappels-groente- vlees als je ook de ene avond Spaans kunt eten, de volgende Mexicaans en de dag daarna Chinees? Met haar nieuwste kookboek Wereldgerechten reis je in 115 recepten de wereld rond. Voor meer info klik op onderstaande button.