Waarom de tijd sneller lijkt te gaan wanneer je ouder wordt
3 april 2024
Gaat het leven echt sneller als je ouder wordt? En zo ja, wat kun je daar tegen doen? Santé zocht het voor je uit.
Gaat het leven echt steeds sneller of lijkt dat maar zo? Hoe ouder je wordt, hoe minder tijd je hebt om te verlummelen. Of ‘slow time’ – langzame tijd – zoals de Noorse socioloog Eriksen het noemt. Het lijkt alsof iemand per ongeluk op de fast-forward-knop heeft gedrukt bij het ouder worden.
Vijftig jaar geleden lieten de televisiezenders Nederland 1 en Nederland 2 bij technische storing een pauzemuziekje horen. Kijkers staarden rustig minutenlang naar een bloemstukje op het scherm. Nu zappen we al weg zodra het programmalogo begint te knipperen, het teken dat er een reclameblok aankomt. De afgelopen decennia heeft er een enorme versnelling van ons leven plaatsgevonden. Via onze telefoons krijgen we 24 uur per dag informatie tot ons en met een snelheid waar onze voorouders hoofdpijn van hadden gekregen. Kinderseries uit de jaren zeventig en tachtig lijken in slow motion te worden afgespeeld in vergelijking met een willekeurige Netflix-serie nu. Niet alleen beeld, maar ook geluid is versneld. Zo is de gemiddelde spreeksnelheid sinds 1950 met meer dan 50 procent toegenomen. Onze manier van communiceren is sneller geworden. Vonden we twee decennia geleden e-mail een razendsnel medium, nu Appen we, en dan nog het liefst in emoji’s en afko’s.
Tijd besparen
We zijn meesters geworden in tijd besparen. We bellen vanuit de auto, laten onze boodschappen thuis bezorgen, staan nooit meer in de rij bij het reisbureau omdat we onze vakanties via internet boeken en we ontvangen onze boarding pass op de telefoon. Computers moeten voortdurend vervangen worden omdat ze te traag worden voor wat wij er mee willen. We krijgen steeds meer apparaten die ons leven versnellen en toch houden we maar weinig tijd over. Dat we van verveling niet meer weten hoe we onze tijd moeten volmaken, dat is er voor de meeste niet meer bij.
Lees ook: wat maakt dat je bent wie je bent
Slow time
De Noorse sociaal antropoloog Thomas Hylland Eriksen omschrijft de versnelling van ons leven alsof we musici zijn geworden in een orkest dat opeens twee keer zo snel speelt. Eriksen noemt het een van de grote paradoxen van de informatierevolutie: ‘Hoe meer tijd we besparen, hoe minder tijd we over houden.’ Hij beschrijft hij hoe moderne technologie heeft geleid tot een groot tekort aan tijd. Er vindt steeds meer plaats in dezelfde hoeveelheid tijd waardoor er een tekort is aan wat hij ‘slow time’ noemt. Slow time is de tijd die je zelf kunt indelen, zonder gestoord te worden, zonder opgejaagd te worden en te kunnen nadenken in je eigen tempo.
Tijd winnen
We krijgen zo’n overdosis informatie op ons af, dat we volgens hem alleen tijd kunnen winnen door ons af en toe af te schermen voor die informatie. Hij stelt daarom voor om een schermvrije dag in het leven te roepen om ons te herinneren aan het trage ritme dat het menselijk leven bepaalde voor de computer en de mobiele telefoon.
De vraag is natuurlijk of zo’n schermvrije dag echt meer vrije tijd oplevert. Eriksen: ‘Het werkt alleen als we snappen waarom we het doen. We moeten beseffen dat de hoeveelheid informatie die op ons af komt een psychologisch probleem aan het worden is. Je merkt bijvoorbeeld dat als de computer crasht – wat helaas te weinig gebeurt tegenwoordig – dat je andere dingen gaat doen. Als er een grote stroomstoring is en niemand televisie kan kijken, gaan mensen meer praten, meer ruzie maken en met elkaar naar bed. Ze worden uit hun winterslaap wakker geschud.’
Was vroeger alles beter?
Maar is het niet een achterhaalde gedachte dat vroeger alles beter was? Zijn we niet gewoon meegegaan in de versnelling van de tijd? Eriksen: ‘Het is waar dat onze hele maatschappij versneld is. Maar wat ik wil duidelijk maken is dat als we dingen die we langzaam zouden moeten doen snel doen je iets aan kwaliteit verliest. Er is maar een manier waarop je kunt leren nadenken en dat is langzaam. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor voedsel. Er is een enorm verschil tussen een mooie Serrano-ham die een jaar blijft hangen en een industrieel gemaakte ham waarbij zout water wordt geïnjecteerd om het proces te versnellen. Sommige dingen moeten en kunnen snel gebeuren, maar heel veel andere zaken in het leven hebben tijd nodig. Een boswandeling, vissen, liefdesrelaties, je kinderen, nadenken, boeken van je lievelingsschrijver lezen of naar een symphonie van Mahler luisteren, om maar wat te noemen.”’
De tijd vertragen
De tijd vertragen doe je volgens Eriksen ook door af en toe helemaal niets te doen. ‘Daarmee geef je je harde schijf – je hersenen – rust, zodat ze niet oververhit raken. In de natuurkunde zijn hitte en snelheid onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe sneller iets beweegt, hoe warmer het wordt. Een burn-out is letterlijk oververhitting. Het is het gevolg van de krankzinnige snelheid waarop we ons huidige leven leiden. Als je even pauze neemt, zie je nieuwe mogelijkheden. Met ander woorden: luiheid is een voorwaarde voor creativiteit. Als alles om ons heen de hele tijd maar in beweging is, staan we zelf in feite met enorme snelheid stil. Er is geen tijd om indrukken te verwerken, om op nieuwe ideëen te komen, om te reflecteren en je verbeelding te gebruiken. Nietsdoen is natuurlijk een rekbaar begrip. Ik versta daar ook tuinieren onder, afwassen of languit op de bank liggen. Waar het om gaat is dat je iets op een langzaam tempo doet dat niet je volledige aandacht nodig heeft.’
Verveling is goed
De inmiddels overleden Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks schreef in zijn essay Speed hoe verveling de beste manier lijkt om de tijd te vertragen. Hij beschrijft hoe hij als kind de minuten zat te tellen als hij naar saaie onderwijzer zat te luisteren. Zelfs de secondewijzer tikte tergend traag. Zijn verklaring is dat er bij verveling geen ander bewustzijn is dan die van de tijd zelf. Iets wat iedereen die op een verlate trein – of nog erger: een ambulance – heeft moeten wachten zal herkennen.
Sacks beschrijft hoe hij in het weekend juist zodanig in zijn eigen wereld was verdiept, dat hij geen enkel besef had van de tijd waardoor het donker was voor hij het wist. Verveling is volgens hem dan ook de beste manier om de tijd langzamer te doen laten gaan. Op een bankje in het park gaan zitten en een kwartier lang naar de wolken kijken en de tijd door je vingers te laten glippen.
Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt
Niet alleen de informatietechnologie zorgt voor een ogenschijnlijke versnelling. De manier waarop we tijd waarnemen is ook subjectief. Hoe snel de tijd ook lijkt te gaan, er zitten nog steeds 24 uur in een dag. De allereerste psychologen hielden zich ruim honderd jaar geleden al bezig met het onderzoeken van de tijd en de menselijke waarneming ervan. Ook zijn er talloze films gemaakt en boeken geschreven over de tijd die soms tergend langzaam gaat en dan weer razendsnel voorbij schiet. Kent niet iedereen die ene zomer uit zijn jeugd? Een zomer van eindeloos in het zwembad hangen, fietstochtjes, picknicks en zomeravonden, die paar maanden tussen twee schooljaren in die een eeuwigheid leken te duren.
Waarom het leven sneller lijkt te gaan
In zijn boek Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt, trekt bijzonder hoogleraar psychologie Douwe Draaisma een vergelijking met de straten uit onze jeugd. Die zijn altijd kleiner dan we ons herinneren. Doet je geheugen hetzelfde met de tijd van je jeugd?”vraagt Draaisma zich af. ‘Helemaal zeker weten zullen we het nooit, want je kunt wel terugkeren naar de straten van je jeugd, maar niet meer naar de tijd van toen.’
Een van de redenen waarom het leven sneller lijkt te gaan naarmate je ouder wordt is omdat een jaar voor een kind van tien een tiende van zijn leven is, waar het voor een zeventigjarige slechts een fractie van zijn leven is. Om met Draaisma te spreken: ‘Ons hele leven blijven we oordelen met een maat die zelf verandert en dus eigenlijk geen maat is.’
Zo bespaar je tijd
1.
De beste manier om tijd te winnen is door ‘nee’ te zeggen. Het woordje nee is de beste time management methode die er is. Zeg het zo vaak mogelijk.
2.
Ook als je je laat opjagen door de tijd, of eet omdat het etenstijd is, bedenk dan dat de tijd op de klok uitgevonden is door de mens. Denk over tijd als een continue stroom in plaats van eenheden.
3.
Zorg dat de tijd die je bespaart niet met iets anders vult, maar forceer jezelf desnoods om tijd te verlummelen.
De okinawa
Onderzoekers doen al jaren lang onderzoek naar het geheim van de Okinawa in Japan, die zo lang, gelukkig en gezond leven. Uit al die onderzoeken blijkt dat het geheim niet terug te voeren is op hun genen. Want wanneer deze Japanners naar Amerika verhuizen bijvoorbeeld, verdwijnt hun voorsprong in lang en gezond leven. De onderzoekers vonden een paar opmerkelijke zaken. De Okinawa eten kleine porties, weinig vlees, een heel klein beetje alcohol – een piepklein glaasje aan het eind van de maaltijd – en elke dag gaan ze wandelen en tuinieren. En dat lange leven op die manier blijkt ook heel goed te zijn om de tijd te vertragen. Daarom tot slot nog wat tips van de oudste mensen op aarde.
Tips van de Okinawa’s:
- Blijf altijd actief, ga nooit met pensioen
‘wie stopt met de dingen die hij goed kan en graag doet, raakt de zin van zijn leven kwijt.’
- Doe rustig aan
‘Haast is omgekeerd evenredig met kwaliteit van leven.’
- Eet je niet helemaal vol
Eet iets minder dan je honger hebt.
- Omring je met goede vrienden
‘Zij zijn het beste elixer om zorgen meteen goed gesprek te laten verdwijnen.’
- Verbeter je conditie voor je volgende verjaardag
‘Door lichaamsbeweging worden gelukshormonen aangemaakt.’
- Lach
‘Met een vriendelijke uitstraling maak je vrienden en raak je zelf ontspannen.’
- Zoek de natuur op
‘We zijn gemaakt om één te zijn met de natuur. We moeten er regelmatig naartoe om de batterijen van onze geest op te laden.’
- Bedank
Bedank je voorouders, de natuur, je levensgezellen.
- Leef in het nu
‘Treur niet langer over het verleden en wees niet bang voor de toekomst.’
- Volg je ikigai: ‘In jou zit een passie, een uniek talent dat zin geeft aan je bestaan, de stuwende kracht om het beste van jezelf te geven, tot het einde van je dagen. Als je die nog niet gevonden hebt, zal dat je volgende missie zijn.’
Lees ook:
3 wereldse geheimen om honderd te worden
4 redenen waarom je naar buiten moet als het regent
Dit is wat er gebeurt als je elke dag één uur wandelt
TEKST MANON DAELMANS
BEELD GETTYIMAGES
