Dossier: zout

18 juni 2020

Zout heeft niet zo’n beste reputatie. Moet je het zoutvaatje dan maar voorgoed uit je keuken bannen? Of zijn er gezondere alternatieven? Ontdek hier de antwoorden.

Wat zout voor je doet

Eerst het goede nieuws: zout is onmisbaar voor je lichaam. Elke dag verbruik je ongeveer twee gram voor drie essentiële lichaamsfuncties:je vochtbalans, je bloeddruk en de werking van je spier- en zenuwcellen. Je lichaam heeft een ingebouwd systeem om een overschot aan zout kwijt te raken: via de urine en doorte transpireren. Fijn om te weten dus voor sportbilly’s met een actieve leefstijl: als er drie à vier keer per week een sweaty work-out op jouw programma staat, loost je lichaam net een beetje meer zout dan niet-sporters dat doen.

Lees ook: ‘Hoe zit het nou met zout in je voeding?‘

Kunnen je nieren het aan?

Al het zout dat je eet, neemt je lichaam op via de dunne darm en komt terecht in de bloedbaan. Daarna onttrekt het zout in de dikke darm vocht aan je voeding. Je nieren zijn het belangrijkste orgaan om het vervolgens weer uit te scheiden. Tot zes gram per dag is dat geen probleem, maar voor alles daarboven moeten ze extra hard werken. Op den duur kan dit leiden tot overbelaste nieren en zelfs nierfalen. Onwillige nieren kun je herkennen aan steken of krampjes laag of in het midden van je rug. Heb je hier weleens last van en eet je relatief zout? Ga dan voor de zekerheid naar de huisarts.

Tip: hoe zout eet jij? Doe de test op Nierstichting.nl/zoutmeter.

Check je bloeddruk

Door een teveel aan zout in je lichaam kan je bloeddruk stijgen. De boosdoener is het natrium in zout. Hoe dat precies zit, is niet bekend. Wel is duidelijk dat natrium een belangrijke rol speelt in de water- en zouthuishouding in je lichaam. Hetzelfde systeem regelt ook je bloeddruk; ze zijn dus aan elkaar gelinkt. Als je structureel een te hoge bloeddruk hebt, beschadigen je vaten en verkalken je aderen – die dikker en minder flexibel worden. Je hart moet dan harder werken om het bloed rond te pompen door je lichaam. Wat is te hoog? Een gezonde bloeddruk voor volwassenen is 120/80. Laat je je bloeddruk meten bij de huisarts, dan spreken we bij een bovendruk (het moment dat het hart samentrekt) vanaf 140 mmHg en/of een onderdruk (de rustfase tussen het pompen door) van 90 mmHg van een hoge bloeddruk (hypertensie). Thuis kun je een bovendruk aanhouden van 135 mmHg. Pas na meerdere metingen over een langere periode op verschillende momenten heb je echt een betrouwbaar beeld.

Hip zout gezonder?

Een snufje Hawaiiaans zwart zout met vulkanische actieve kool, fleur de sel met kristalstructuur, Maldon sea salt flakes,

Himalayazout of Keltisch moeraszout: hipper kan het niet. Maar doen ze ook veel meer voor je gezondheid? Dat kun je met een grote korrel zout nemen: in bijvoorbeeld Keltisch zeezout zit vrijwel net zo veel natrium en calcium als in gewoon tafelzout. Paulien Vinke: “Vaak is aan deze soorten wel wat meer kalium, magnesium, zwavel, zink of ijzer toegevoegd, maar in zulke kleine hoeveelheden dat het amper tot geen effect heeft. En ze zijn nog heel duur ook: ze doen dus vooral iets voor je portemonnee in plaats van je gezondheid.”

Lees ook: ‘Wist je dit al over zout?‘

Natrium Alert

Te veel zout eten is slecht voor je gezondheid. Maar hoe merk je dat? Check of je deze effecten herkent.

Korte termijn

Keukenzout (natriumchloride) bestaat uit twee mineralen: natrium (0,4 gram per 1 gram zout) en chloride (0,6 gram).

Alleen als je structureel te veel natrium binnenkrijgt, wordt de kans op gezondheidsproblemen groter. Maar dat gebeurt niet van de ene op de andere dag of als je in de vakantie iets te veel kaasstengels en chips hebt weggewerkt. Voedingsdeskundige Paulien Vinke: “Als je een tijdje meer zout hebt binnengekregen dat je nodig hebt, kun je klachten krijgen als hoofdpijn, een verhoogde bloeddruk en meer vocht vasthouden. Maar die verdwijnen doorgaans weer als je je gezonde eet- en leefpatroon oppakt.”

Lange termijn

Te zout eten sluipt er vaak in. Je let er niet zo op of raakt gewend aan de zoute smaak van het eten. Volgens Paulien

Vinke neemt het risico op structurele gezondheidsproblemen dan toe – zeker in combinatie met te weinig bewegen, veel stress of overgewicht. Bij een te hoog natriumgehalte kan ook je bloeddruk te hoog worden, met meer kans op hart- en vaatziektes tot gevolg. Maar zeker niet iedereen die te veel zout eet, krijgt een te hoge bloeddruk. Hoe gevoelig je ervoor bent, wordt grotendeels bepaald door deze drie factoren: erfelijkheid, eetpatroon (vers en gevarieerd) en leefstijl (zo actief mogelijk).

Bron: Santé september 2018, tekst: Esmir van Wering