Hé, perfectionist: fouten maken kun je leren
7 februari 2023
Als iets niet gaat zoals je wilt, kan dat voelen als een mislukking. Maar in plaats van te balen en je te verstoppen onder een dekbed, kun je je flaters ook omarmen.
Falen, fouten maken, hoe klein of groot ook, we vinden het allemaal moeilijk. Het liefst moffelen we onze minpuntjes weg, wijzen naar een ander of zijn te streng voor onszelf: ‘Zie je nou wel, ik kan het niet.’ Dat we geen fouten durven maken, heeft voor een deel te maken met de prestatiemaatschappij waar we in leven, denkt Remko van der Drift, directeur van het Instituut voor Faalkunde in Utrecht. Uit onderzoek blijkt namelijk dat bijvoorbeeld bij twintigers ‘het gevoel van perfect moeten zijn’ de afgelopen dertig jaar met maar liefst dertig procent gestegen is. Die enorme succesdruk is geen goede ontwikkeling: “In hun hang naar perfectie krijgen mensen een burn-out of worden ze depressief”, zegt Van der Drift. “Alles moet immers altijd maar goed gaan: kan niet en bestaat niet. Tja, dat is een utopie natuurlijk. Begrijp me goed: ik ben niet tegen succes. Niets mooiers dan succes. Maar het is niet realistisch altijd succes te willen hebben. Want heel veel dingen gaan gewoon mis.”
“Falen is niet het tegenovergestelde van succes, het is een onderdeel van succes”
De beste versie van jezelf
En toch willen we daar (nog) niet (helemaal) aan. En dat is jammer, want juist van fouten (ook die van anderen) kun je veel leren. Het is niet voor niets dat dit onderwerp de laatste tijd meer aandacht krijgt, waarbij het credo is: ‘accepteer je mislukkingen’ en ‘leer van je fouten’. Zo was er vorig jaar al een Faalfestival, worden er in binnen- en buitenland zogenaamde Fuck Up Nights georganiseerd waar mensen hun mislukkingen delen en verschijnen er regelmatig nieuwe boeken over falen. Zoals deze maand dat van Elizabeth Day, Durf te falen, gebaseerd op haar populaire podcast How to fail. Day is open en eerlijk over haar mislukkingen (en dat zijn er nogal wat) en zegt: “Door te mislukken heb ik lessen geleerd die ik anders nooit had begrepen.” Ze gaat daarbij uit van het simpele principe dat je sterker wordt als je begrijpt waarom je faalt. En net als veel andere schrijvers, psychologen en zelfs boeddhisten drukt ze ons op het hart: falen mag. Sterker nog, het is af en toe zelfs gewenst. Want falen is niet het tegenovergestelde van succes, het is een onderdeel van succes.
Omarm mislukkingen
Als we dit allemaal weten, waarom staan we onszelf dan toch niet toe fouten te maken of te falen? Van der Drift legt uit dat falen een gevoel is dat mensen direct koppelen aan hun eigenwaarde. “Zodra iets mislukt in je leven, vat je dat al snel persoonlijk op. Als jij faalt in je opvoeding, vind je jezelf meteen een slechte moeder. Terwijl het falen losstaat van wie je bent.” Het helpt als je anders gaat kijken naar je mislukkingen. In plaats van je ertegen te verzetten, zou je je mislukkingen ook kunnen omarmen. Hoe? Van der Drift: “Wat helpt, is fouten niet zien als iets negatiefs of als een tekort. Draai het om. Probeer fouten maken te zien als iets wat jou inspireert. Als iets wat nieuw inzicht geeft. Wees vervolgens nieuwsgierig. Vraag jezelf bijvoorbeeld af: Waarom verlies ik zo snel mijn geduld als mijn pubers iets doen wat mij stoort? Zit ik misschien vast in mijn perfectionisme? Vraag ik te veel van hen of mezelf? Vind ik mezelf wel goed genoeg? En wat betekent dat dan? Wijst het op een bepaald patroon dat ik al mijn hele leven met me meedraag? Als je met een open – positieve – houding naar je mislukkingen kijkt, krijg je inzicht in patronen die daardoor veranderen.”
Eigenlijk zit daar de kern. Wie geen fouten durft te maken en zijn falen niet accepteert, belemmert zichzelf om te groeien. Soms is het dus echt goed om dingen uit te proberen, fouten op te zoeken. Binnen de perkennatuurlijk. Een piloot die net bezig is met een landing of een hartchirurg die aan het opereren is, kan zich maar beter even op zijn taak concentreren. Maar experimenteren met hoe je pubers op de beste manier kunt benaderen of onderzoeken waar het fout gaat in je pogingen om af te vallen, is prima. “Het leven is geen test waarin je iets goed of fout doet. Het is eerder een cursus. Een continu proces van bewustwording en ontwikkeling”, zegt Van der Drift.
“De kunst van het falen gaat dus over leren”
Face your fear
Helaas zijn wij mensen vaak te ongeduldig en leggen we de lat voor onszelf veel te hoog. “We denken vaak dat we iets al moeten kunnen voordat we het mogen proberen”, aldus Brené Brown, hoogleraar en auteur van onder meer De moed van imperfectie. Onnodig en niet zinvol. Want, stelt Brown: hoe meer druk je jezelf oplegt, hoe minder goed het vaak gaat. Van der Drift komt het regelmatig tegen in de trainingen die hij geeft bij bedrijven of aan particulieren. “Ik zeg altijd tegen cursisten die iets spannends moeten doen: Feel the fear and do it anyway. Het is niet erg dat je bang bent fouten te maken. Maar ga de uitdaging wel aan, ondanks de angst die je voelt. En gun jezelf kleine stapjes. Vind je het bijvoorbeeld spannend om een presentatie te geven, begin dan met spreken voor een klein groepje over een onderwerp waar je goed in thuis bent. Stel jezelf kwetsbaar op: wees eerlijk door te zeggen dat je het spannend vindt en vraag na afloop feedback. Mensen met deze houding hebben het niet per se makkelijker, ook zij krijgen te maken met tegenslag, maar ze geven minder snel op. Ze zien in elk geval mislukkingen niet als een persoonlijk falen, maar meer als een stap in hun leerproces.”
Groeimindset
De kunst van het falen gaat dus over leren. Van der Drift verduidelijkt dat faalkunde niks meer of minder is dan plezier hebben in leren. Een juiste mindset is daarbij van levensbelang. Als je vooraf denkt te weten waar je wel en waar je niet voor in de wieg bent gelegd en uitdagingen uit de weg gaat, blijf je altijd op hetzelfde niveau presteren. Daarmee zet je je talenten en mogelijkheden (ook de nog niet ontdekte) vast. “Wie een groeimindset heeft, denkt eerder: ik kan het nog niet. Maar als ik me inspan, hulp vraag of een opleiding doe, lukt het me misschien wel. Voor mensen die alles als een leerproces zien, bestaat falen niet. Ze zien zichzelf als werk in uitvoering.”
Tekst: Jolanda Hofland / Beeld: Getty Images
Leestips
Durf te falen van Elizabeth Day (Ambo Anthos, 2020)
De moed van imperfectie door Brené Brown (Lev., 2013)
