Sara heeft last van emotional labour: ‘Waarom moet ik altijd aan álles denken?’

1 oktober 2022

Te betalen rekeningen, verjaardagen, klusjes in huis… Sara (37) vindt het frustrerend, dat zij altijd degene lijkt te zijn die alles moet onthouden. En dat blijkt ook voor vriendinnen een relatie-issue. Hoe komt dat toch?

Onze tuindeur heeft houtrot, en dat weten we al anderhalf jaar. In die periode heb ik zo’n 23 keer aan mijn vriend gevraagd of hij ‘ons mannetje’ wil bellen om het te repareren. De klusjesman is namelijk een kennis van hem. Elke keer was het antwoord: ‘Ja, ga ik snel doen.’ Maar de houtrot zit er nog steeds. Als ik in de tuin zit, erger ik me kapot aan die deur. Ik snap gewoon niet waarom het zo lang moet duren. We hebben toch afgesproken dat hij dit oppakt, waarom dóét hij dat dan niet? Ondertussen blijft het probleem maar door mijn hoofd spoken en heb ik dus een ‘vol hoofd’.

En dit is slechts één voorbeeld. Herinner ik hem bijvoorbeeld niet aan onze afspraken met vrienden of de datum van een concert, dan vergeet hij alles. Ben ik wekenlang degene die stofzuigt en vraag ik hem om het af en toe ook te doen, dan gebeurt dat niet. Alsof hij dat laagje stof op tafel en die bergjes kattengrind niet ziet. Het probleem is: ik voel me zo’n ontzettende zeikerd als ik die dingen vraag. Alsof ik z’n moeder ben. Hij kan er toch ook zelf aan denken om de meterstanden door te geven, nadat de kaart daarvoor twee weken op tafel heeft liggen niksen? Emotional labour wordt het ook wel genoemd: het feit dat je hoofd propvol zit met allerlei taken, afspraken en problemen die opgelost moeten worden. En het zijn meestal vrouwen die er last van hebben. Ik probeerde eens aan mijn vriend uit te l­eggen waarom ik dat soms zo ontzettend vermoeiend vind. Hij knikte begripvol, snapte dat het irritant was, maar zei ook: “Ik dénk gewoon niet aan dat soort dingen.”

“Het probleem is: ik voel me een zeikerd als ik dingen vraag. Alsof ik z’n moeder ben”

Rolpatronen

GZ-psycholoog Marleen Heijsteeg herkent het: “Bij mijn man werkt het precies zo. Als we ergens heen moeten en ik eerst thuis ben, zorg ik ervoor dat de kinderen en ik tien minuten voordat we moeten vertrekken klaarzitten. Maar is híj eerst thuis, dan zit hij gewoon relaxed op de bank te wachten. Alsof het allemaal vanzelf gaat, terwijl ik degene ben die dan hysterisch heen en weer rent. Het is frustrerend, maar die rolpatronen zitten verankerd in ons DNA. In de oer­-tijd al waren vrouwen gericht op verzamelen en overzicht houden, mannen waren vooral doelgericht en praktisch bezig. Dat ging lang goed, maar is nu niet meer te doen. Vrouwen moeten zó veel: gezond eten, ­werken, kinderen verzorgen, sporten, het huishouden, noem maar op. De wereld is veel competitiever geworden en de hoeveelheid activiteiten en dingen waar ons hoofd zich mee vult is explosief gegroeid. Om nog maar te zwijgen over het feit dat we 24/7 bereikbaar moeten zijn via telefoon en e-mail. Dat het ons niet meer lukt om alles rond te breien, geeft veel vrouwen het gevoel dat ze tekortschieten. We doen het onszelf aan, al dat geregel, maar willen tegelijkertijd dat mannen dit zien en waarderen.”

Gatenkaas

Ook een vriendin van me herkent mijn frustratie. “Ik heb al van alles geprobeerd. Briefjes voor hem achterlaten, herinneringen met alarm in zijn telefoon zetten. Toch lijkt het alsof het geheugen van mijn vriend een gatenkaas is. Soms lijkt hij ook wel blind. Laatst zette hij zijn tas met sport­kleren gewoon midden in de woonkamer. Je moest er overheen stappen om bij de bank te komen. Normaal zou ik zoiets opruimen, maar ik dacht: kijken hoelang het duurt. Drie dagen later lag de tas er nog. Toen heb ik hem toch maar opgeruimd. Al viel ik wel enorm tegen hem uit.”

Het aloude man-vrouwverschil: je zou z­eggen dat we daar in 2019 wel overheen zijn, maar niets is dus minder waar. Aan die ingebouwde verschillen in ons DNA en brein is nou eenmaal niet zo veel te doen. Heijsteeg: “We snappen elkaar dan ook terecht vaak niet. Het is voor vrouwen moeilijk om zich in mannen te verplaatsen, maar andersom geldt dit net zo goed. Als mensen redeneren we altijd vanuit ons eigen perspectief, wat negativiteit en verkeerde conclusies als gevolg kan hebben.”
Maar ondanks dat we dus ‘erfelijk belast’ zijn met onze neiging het brein helemaal vol te proppen met to-do’s: er valt wel iets aan te doen. Wees je bijvoorbeeld bewust van de onderlinge verschillen en heb begrip voor elkaar. Heijsteeg: “Vrouwen vragen vaak te veel van zichzelf. Ze willen álles onthouden, álles regelen en álles perfect doen. Dat levert stress op, die we geneigd zijn op te lossen met nog meer doen om alles rond te breien. Een vicieuze cirkel en behoorlijk uitputtend. De sleutel is inzien dat een perfect leven niet bestaat. Misschien gaat zeventig procent goed en glipt dertig procent je door de vingers. ­Probeer tevreden te zijn met die zeventig procent. Dan kun je dat van een ander ook makkelijker accepteren.”

“Laat zien wat je wilt, zónder schuldgevoel”

Zeurpiet

Oké, niet de perfectionist uithangen dus. Ik besluit me niet langer te ergeren aan het feit dat mijn wederhelft zijn koptelefoon altijd laat slingeren op mijn werktafel. Terwijl het bakje, waarin hij hoort, daar vlakbij staat. Want ik realiseer me dat ik zelf heb bedacht dat de koptelefoon in dat bakje hoort. Al maandenlang leg ik hem daar mopperend in. Maar heb ik mijn vriend eigenlijk weleens verteld waarom het me dwarszit? Daar begin ik maar eens mee, inclusief uitleg dat ik het niet prettig vind, omdat het een kleine moeite is dat ding in zijn bakje te leggen, zodat ik een opgeruimde werkplek heb. Ik voel me een lerares met een wijzend vingertje. En daar baal ik van. Een paar keer ligt de koptelefoon inderdaad in zijn bakje, maar het komt alsnog vaker voor dat ik het doe. Het is iets waarvan ík last heb, dus dan mag de oplossing ook best bij mij liggen, toch? Anders word ik zo’n zeurpiet en dat is voor niemand leuk.“Die uitleg had niet gehoeven”, aldus Heijsteeg. “Vrouwen zijn in dit soort situaties vaak bang dat ze overkomen als een zeur. Maar dat ben je juist als je steeds uitlegt waaróm je wilt dat iets op een bepaalde manier gaat. Door die uitleg gaat de boodschap verloren. De meeste mannen vinden het helemaal niet erg om een opdracht te krijgen. Dat vinden ze juist handig en duidelijk. Deze structuur maakt jullie allebei op de lange termijn gelukkiger. Dus je schuldig voelen als je je vent aan het werk zet, is nergens voor nodig.” Oké, dat ga ik eens proberen met de strijk­was, iets waaraan we allebei een intense hekel hebben. Gevolg: een enorme berg ­kleding in onze slaapkamer. Ik was het altijd het snelst zat, en stortte me dus op die berg. Nu stel ik onomwonden voor: “Zullen we voortaan ieder onze eigen ­kleding strijken?” Ik moet op mijn tong ­bijten en de gebruikelijke uitleg inslikken, maar het lukt. Mijn vriend vindt het een goed idee en sindsdien houden we ons er allebei braaf aan. Geen idee of dat komt doordat ik de uitleg nu achterwege liet, maar fijn is het wel. Zijn gedeelte van de berg voelt niet meer als ‘mijn taak’ en daardoor kan ik die makkelijker negeren. ­Zeuren en klagen daarover doe ik dan ook (bijna) niet meer. Als hij niks meer heeft om aan te doen, begint hij er vanzelf aan. Hoop ik.

“We doen het onszelf aan, al dat geregel, maar willen wel waardering”

Maak je niet klein

Dat we niet zo gemakkelijk afkomen van de ingebakken rolpatronen die die emotional labour veroorzaken, moge duidelijk zijn. Maar toch is ons brein slim genoeg om zich aan te passen, meent Heijsteeg. “Vanaf een jaar of dertig krijgen we tegenwoordig meer prikkels en impulsen binnen dan ons brein aankan. Het is lastig om daarmee om te gaan en het overzicht te houden. Maar ­kinderen van nu groeien op met hun mobiel vastgegroeid aan hun hand. Hun brein kansneller schakelen en heeft daardoor minder last van de gevolgen, zoals een burn-out. Dus met een beetje geluk betsaat de term ­emotional labour in de toekomst niet meer.” 
Lekker duidelijkVoor het zover is, heeft Marleen Heijsteeg nog een laatste advies: “Bij emotional labour komt ook vaak slachtoffergedrag ­kijken. Wij zijn meer gevers, mannen meer nemers. Daardoor plaatsen wij ze gemak­kelijker in de daderrol. Maar in feite ben je slachtoffer van je eigen gedrag. Het zou mooi zijn als vrouwen in het ­vervolg meer ruimte durven in te nemen. Maak jezelf niet te klein, want dan wordt de ander sowieso groter. Laat zien wat je wilt en eis je plek op. Als het even kan ­zónder schuldgevoel.”
Ik begrijp wat ze bedoelt. Maar ik blijf het lastig vinden om de uitleg voor me te houden. Het voelt zo veel vriendelijker om het ‘waarom’ toe te voegen. Toch merk ik wel dat het lekker duidelijk is, dat het ergernis scheelt, en dat mijn vriend er geen moeite mee lijkt te hebben. De dingen die ik écht belangrijk vind – onthouden wanneer we naar dat ene concert gaan, ­bijvoorbeeld – houd ik voorlopig nog even in ‘eigen beheer’. Maar de houtrotkwestie blijft zijn probleem.

Tekst: Sara Madou / Beeld: Getty Images

Emotional Labour

De term dook in 1983 voor het eerst op in het boek The Managed Heart van de Amerikaanse socioloog Arlie Hochschild. Zij definieerde het als: gevoelens moeten negeren of onderdrukken om de gemoeds­toestand van anderen niet te ­verstoren. Oftewel: een nepgrijns op je gezicht houden, omdat je niet kunt zeggen wat je echt denkt. In 2017 schreef de Amerikaanse journalist Gemma Hartley voor Harper’s Bazaar een artikel over emotional labour met als titel: Women aren’t nags – we’re just fed up. Mede door dit verhaal wordt onder emotional labour nu ook wel verstaan: levensadministratie. Dus al die dagelijkse (simpele) ­dingen waaraan je moet denken en die je moet regelen omdat ze anders niet gebeuren.

Laat het los

› Wil je minder de regie? Schrijf op waar je last van hebt (en waarom). Op die manier kun je het beter onder woorden brengen. Erger je je eraan dat ­facturen altijd weken blijven liggen, omdat je dan gaat piekeren dat de boel niet op tijd wordt betaald? Noteer dat.
› Bedenk een oplossing. Misschien kun jij dan in het vervolg de administratie zelf doen, terwijl je wederhelft een andere huishoudelijke taak op zich neemt. Wees ­duidelijk in wat je wilt.
› Accepteer dat het leven niet maakbaar is. De wereld vergaat niet als het huis rommelig is of je een afspraak vergeet. Nee, écht niet.
› Weet: het gewicht van de wereld ligt niet alleen op jouw schouders. Dat weet je heus wel, maar toch kan het helpen om jezelf er af en toe aan te herinneren dat jij niet verantwoordelijk bent voor het leven van anderen (of hun geluk).
 

Tip van de redactie