Wie ben ik? Haal meer uit deze existentiële vraag met mindfulness

2 maart 2023

‘Wie ben ik?’ is een vraag die we ons allemaal wel eens stellen tijdens een moeilijke periode waarin we aan onszelf twijfelen. Maar wil je jezelf echt leren kennen, dan is deze vraag helaas niet altijd het juiste hulpmiddel. Onze Santé mindfulness-expert gaat in dit artikel in op de zin en onzin van deze vraag, en hoe je met mindfulness jezelf echt kunt doorgronden.

Als je lekker in je vel zit, zul je je niet zo snel afvragen wie je bent. Maar zodra je in een emotionele crisis belandt door bijvoorbeeld een scheiding, een ontslag of een ernstige ziekte, kan deze vraag zich in al z’n complexiteit aan je opdringen. En daar is niets mis mee. Integendeel, een nare periode zet aan tot eerlijk zelfonderzoek en inspireert je om diep na te denken over je valkuilen, je talenten en je verlangens, en zorgt ervoor dat je sterker uit de crisis komt.

Wirwar van rollen

Maar de wie-ben-ik-vraag is zo’n veelomvattende vraag dat er geen eenduidig antwoord op te vinden is. Tijdens je leven vervul je immers allerlei rollen: als kind van je ouders, als broer of zus, als partner van je grote liefde, als ouder, als vriend, professional, buurtgenoot, sportmaatje. Hoe kun je uit de wirwar van rollen nu precies destilleren wie je bent?

Niet statisch

De wie-ben-ik-vraag is om nog een andere reden niet zo’n praktische vraag: het veronderstelt dat je persoonlijkheid statisch is. Maar als er iets is dat je wél van jezelf weet, is het dat je constant door een proces van verandering gaat. Hield je als jongere van suiker in je koffie, nu moet je er niet meer aan denken. Viel je vroeger op gevaarlijk romantische Casanova’s, nu voel je je meer aangetrokken tot mannen die met beide benen op de grond staan. Was je vroeger een feestvierende single, nu ben je een ouder met de verantwoording voor het welzijn van je kinderen.

Het antwoord op een vraag als wie ben ik? kan niet meer zijn dan een momentopname. Dit kan in het geval van een crisis even hulp bieden, maar op de lange termijn kan het je niet echt een diep inzicht in je eigen persoonlijkheid opleveren.

Emotionele rollercoaster

Ik heb zelf meerdere crises in mijn leven meegemaakt, maar nooit vond ik een afdoende antwoord op de wie-ben-ik-vraag. Sterker nog, in plaats dat het eigenschappen over mezelf duidelijk kon maken, hield deze vraag me juist gevangen in een emotionele rollercoaster waarin goede perioden zich afwisselden met depressie en burnout. Pas toen ik mindfulness leerde toepassen, kon ik eindelijk balans vinden en gelukkiger zijn.

Hoe kun je mindfulness inzetten om jezelf beter te leren kennen?

1. Accepteer hoe je je voelt

De eerste stap die je moet nemen als je je nu down voelt en je afvraagt wie je eigenlijk bent, is je situatie volledig accepteren. Dit betekent niet dat je alles maar lafjes over je heen moet laten komen. Acceptatie is een actief proces waarin je er bewust voor kiest om de crisis te omarmen, in plaats van te veroordelen en af te keuren. Je voelt je zoals je je voelt. Het is zoals het nu is. Probeer dat nu niet te veranderen, of te verbeteren, of ervan weg te lopen. Accepteer dit gegeven zoals je ook accepteert dat de zon schijnt, of dat het regent. Het is op dit moment je natuur. Laat het er maar zijn.
Het actief accepteren van je dip zorgt ervoor dat je het gevecht tegen deze situatie (hoe pijnlijk ook) bewust staakt en jezelf eindelijk kunt overgeven aan hoe het nu is. Door je overgave blaas je geen lucht meer in de vlammen van je depressie, waardoor het vuur kan uitrazen… en doven. 

2. Stop drukte en overbodige activiteit

De tweede stap is rust creëren. Natuurlijk, je moet naar je werk, en de kinderen moeten naar school. Maar er zijn een hoop dingen die niet echt moeten: je hoeft niet naar elk feestje, je hoeft niet urenlang op Instagram te scrollen, je hoeft niet de hele dag het nieuws te volgen, je hoeft niet allerlei coole activiteiten te organiseren. Op dit moment heeft je overspannen denken rust nodig… dus wees verstandig en gun jezelf die rust, zowel fysiek als mentaal. Zet drukke activiteiten op een laag pitje, en vermijd hysterische mediaberichten over Covid-19, racisme en sociaal onrecht die allerlei intense emoties oproepen.

Vergelijk je denken met een mooi meer. Als je er elke minuut van de dag steentjes in gooit, of er met een stok in roert, komt er voortdurend modder los die het heldere water van het meer vertroebelt. Geen wonder dat je je zo versnipperd voelt en niet scherp over jezelf kunt nadenken. Zodra je stopt met het gooien van stenen en het porren met stokken, zul je zien dat het water van het meer tot rust komt, en steeds helderder wordt. Laat de modder van je drukke denken naar de bodem van het meer zakken: zo creëer je vanzelf een rustige, heldere geest.

 3. Stel jezelf de vraag die wel helpt

We hebben al gezien dat de wie-ben-ik-vraag niet zo heel praktisch is, omdat deze zeer complex is, slechts een visie over een momentopname geeft en je juist in een vicieuze cirkel van ups-and-downs kan vastzetten. Dankzij mindfulness kon ik me van deze hopeloos doodlopende vraag losmaken omdat er, door de rust en helderheid in mijn hoofd, een andere vraag naar boven kwam. Deze vraag is veel praktischer, en heeft me op weg geholpen naar een vervullend leven waarin terugkerende depressie en burnout geen rol meer spelen: Wie wil ik zijn? Terwijl Wie ben ik? onveranderlijkheid en stagnatie suggereert, wijst Wie wil ik zijn? je de weg naar een werkbaar doel en een positieve toekomst. Als kind droomde je van een ideaal leven, waarin je een coole baan had en je trots op jezelf zou zijn. Gun jezelf nu eens de tijd om terug te keren naar dat opwindende gevoel toen de wereld nog voor je open lag. Beschrijf in een schrift of dagboek wie je zou willen zijn, en welke bezigheden bij dat leven passen.

Wat zijn de positieve eigenschappen van je nieuwe ik die je zo in anderen bewondert, zoals geduld, een open mind, of creativiteit? Wat zou je voor werk of bezigheden doen? Zou je kunst maken? Of anderen helpen? Met dieren werken? Zoom daarna meer in, en beschrijf eens een dag in je nieuwe leven: waar woon je, in de stad of op het platteland? Wat doe je in de ochtend en de middag? Hoe zien je avonden eruit? Met welk soort inspirerende mensen ga je om? Als je goed voor ogen hebt hoe je ideale leven eruit ziet, kun je daarna elke dag een stap zetten om van dit droomleven werkelijkheid te maken. Je vindt meer tips en praktisch advies in Marisa’s uitgebreide artikel over de vraag wie ben ik?.

Zoals je ziet, is het belangrijker om een duidelijk beeld te vormen van een nieuw leven, dan dat je precies weet wie je nu bent. Het is goed om jezelf te kennen, natuurlijk. Maar nadenken over wie je liever bent, en welk leven je liever leidt, zal je pas echt aan het werk zetten en helpen om je levensdoelen te bereiken.

Tekst: Marisa Gauw